We vrezen ten onrechte een golf van terreur die overwaait naar het
Westen. De jihad is namelijk lokaler dan ooit.

“Al Qaida is geschiedenis”, schreef ik ruim drie jaar geleden samen met Peter Knoope, de toenmalig directeur van een internationaal terrorisme instituut. De gedachte was dat de Arabische opstanden aantoonden dat alleen vreedzame protesten de machthebbers in het Midden-Oosten omver konden werpen, iets wat Osama Bin Laden jarenlang tevergeefs probeerde te bereiken. Na de dood van Bin Laden enkele maanden later werd onze stelling definitief overgenomen door vele politici en journalisten. Al Qaida was dood en begraven.

Ruim drie jaar later beheersen Jihadistische milities vaker het nieuws dan ooit te voren. In Mali wisten de lokale Jihadisten een stuk land ter grootte van Frankrijk te veroveren. Al Shabaab haalde de voorpagina’s met een grote aanslag op een winkelcentrum in Kenia. In Nigeria doet Boko Haram steeds vaker van zich spreken. En Syrië veranderde in het epicentrum van de internationale Jihad door de introductie van ruim 12.000 buitenlandse strijders aan de zijde van de oppositie, waaronder ook ruim 100 Nederlandse jongeren.

Zaten Peter en ik dan volkomen fout? Ja, dat zaten we inderdaad. We vergaten namelijk een “C” achter “AQ” te plaatsen. We stelden dat al Qaida als een ideologie bankroet was in plaats van het centrale gezag (al Qaida Centraal, AQC): de clique van Bin Laden die vanuit de rurale gebieden in Afghanistan en Pakistan de internationale Jihad probeerde aan te sturen.

De Jihad is in Syrië, Irak, Mali, Somalië, Nigeria en vele andere landen springlevend. Het succes van ISIS bewijst dit meer dan ooit. Maar in plaats van dat we het over al Qaida hebben, heeft niemand het meer over het centrale gezag van de organisatie. De vervanger van Bin Laden, de Egyptenaar Ayman al-Zawahiri, wie kent hem nog? In plaats van ellenlange discussies over al Qaida hebben we het nu over ISIS, Jabhat al Nusra, Boko Haram en al Shabaab. Deze namen zijn inmiddels gemeengoed voor Jan met de Pet. Alleen in Jemen hebben we het nog over “al Qaida op het Arabisch Schiereiland”.

De Jihad is dus meer lokaal dan ooit. En dat is ook precies de reden waarom we niet paniekerig moeten gaan doen dat dit onherroepelijk zal leidden tot een golf van terreur in het Westen. De huidige Jihad heeft vooral oog voor de lokale en regionale vijanden, zoals de Syrische en Iraakse autoriteiten en de Sjiieten.

Het is dan ook veelzeggend dat de aanwezigheid van 12.000 buitenlandse strijders tot nog toe hebben geleid tot slechts één aanslag in Brussel (vier doden), waarvan het nog onduidelijk is of de dader inderdaad door zijn verblijf bij ISIS was aangespoord tot deze gruweldaad.

Ondertussen vinden in het Midden-Oosten bijna dagelijks terreuraanslagen plaats, vooral gericht tegen Sjiitische burgers. De Sjiitische versie van Jan met de Pet heeft veel meer te vrezen van de Jihad dan wij. Alle buitenlandse strijders in Syrië die zover zijn geradicaliseerd dat zij bereid waren een zelfmoordaanslag uit te voeren deden dit ter plekke, niet in Londen, Parijs of Amsterdam. Ten minste twee Nederlandse jongeren brachten tot dusver het ultieme offer.

Daarnaast is er nog iets anders aan de hand. AQC streefde naar een vrijplaats van waaruit ze aanslagen konden plegen op een wereldwijde schaal, zoals pijnlijk duidelijk werd op 11 september. ISIS daarentegen bestuurt een groot gebied in Syrië en Irak, waaronder nu de stad Mosul met bijna twee miljoen inwoners. Zoals u wellicht weet betekend ISIS vrij vertaald “de Islamitische Staat in Irak en Syrië”. Het is veelzeggend dat ze hun militie een “staat” hebben genoemd.

De opmars begon in maart vorig jaar in Noord Syrië waar het de plaats Raqqa veroverde en ISIS nu de belangrijkste taken van een overheid vervuld. Het levert een beperkte mate van openbaar bestuur met Sharia rechtbanken en publieke executies, alsmede de verkoop van basisgoederen zoals olie, gas en meel. Door de recente successen in Mosul en Tikrit heeft het vele tanks, humvees, helikopters, en zelf honderden miljoenen aan Iraakse dinars buit gemaakt.

Grondgebied, rechtspraak, een goed getraind leger: aan haast alle fundamentele eisen van een staat wordt voldaan. We kunnen dan ook stellen dat het Islamitisch Kalifaat voor even is herrezen aan de Eufraat en de Tigris. Maar het blijft natuurlijk maar de vraag in hoeverre ze dit vol kunnen houden. Zowel de internationale gemeenschap (militaire steun) als de Iraanse Revolutionaire Garde en aanverwante Sjiitische milities (die de strijd van het Iraakse leger grotendeels zal overnemen) zullen ongetwijfeld tegengas bieden.

Maar hoe deze strijd ook afloopt één ding is zeker: al Qaida is dood,de Jihad springlevend.

Published 2 weeks ago by Daily newspaper NRC Next